Webrichtlijnen en nieuwe internationale regels: wat gaat er gebeuren?

Janita Top
22 juli 2016
- Toegankelijkheid
- Webrichtlijnen

Dankzij een aantal internationale ontwikkelingen is toegankelijkheid voor mensen met een beperking recentelijk hoger op de agenda komen te staan. Dat is dus goed nieuws!

Zo is er een EU-richtlijn opgesteld voor de toegankelijkheid van digitale dienstverlening door overheidsorganisaties. Het doel hiervan is harmonisatie van de toegankelijkheidseisen binnen de EU en -mede daardoor- een verbetering van de algehele toegankelijkheid van digitale dienstverlening in de EU.

Ook is onlangs het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap door Nederland geratificeerd.

Wat betekent dit alles voor web developers in Nederland? Moeten we de Webrichtlijnen blijven volgen of niet? Op dit moment staat Webrichtlijnen versie 2 nog op de 'Pas toe of leg uit’-lijst voor overheidswebsites. Dit betekent dat overheden de Webrichtlijnen moeten toepassen, en anders moeten uitleggen waarom dat niet lukt.
De komende periode moet duidelijk worden wat de nieuwe eisen precies gaan worden.

Een overzicht van de stand van zaken:

EU-richtlijn voor de toegankelijkheid van overheidswebsites

Op 3 mei 2016 is er een akkoord bereikt tussen de Raad van de Europese Unie en het Europees Parlement over een richtlijn voor de toegankelijkheid van digitale kanalen van alle overheidsorganisaties. Deze richtlijn geldt voor websites, mobiele apps, intranetten en extranetten. De richtlijn moet de komende jaren worden omgezet in nationale wetgeving in de lidstaten.

Europese standaard EN 301 549

De EN 301 549 betreft een inkoopstandaard die deel uitmaakt van een Europese richtlijn voor aanbesteding van overheidsopdrachten voor ICT producten en diensten. Behalve voor websites geldt deze standaard ook voor non-web documenten, non-web software (zoals mobiele apps) en hardware.

Deze Europese standaard moet worden omgezet in wetgeving voor 2018. Tot die tijd is het plan de Webrichtlijnen zoals die nu op de 'Pas toe of leg uit' - lijst staan, te vervangen door de EN 301 549. Dit wil de Nederlandse overheid doen om alvast aan te sluiten bij Europese ontwikkelingen, zodat internationale of Europese leveranciers met gelijke eisen per land te maken hebben.

Om deze vervanging te kunnen organiseren, zijn echter wat aanpassingen nodig op de huidige 'Pas toe of leg uit' -lijst. Voor het web gedeelte van de Europese standaard gaat WCAG 2.0 AA gelden, net als nu in binnen de Webrichtlijnen. Dit vormt dus geen probleem. Maar de Webrichtlijnen bevatten ook het ‘Principe Universeel’. Dit zijn richtlijnen die gaan over hoe de website is opgebouwd. Denk aan zaken als semantische opmaak en gelaagd bouwen. Omdat dit niet in de Europese standaard zit, zal dit een aparte standaard moeten worden die alleen voor Nederland geldt, los van de Europese toegankelijkheidseisen.

Deze kwestie is onlangs besproken in een consultatie van een groep Nederlandse experts. Binnen deze groep zijn de meningen vooralsnog verdeeld over wat er precies met het Principe Universeel moet gebeuren: geheel weglaten, er een aanbevolen standaard van maken, of -zoals nu- een verplichte standaard? Wel is de groep het er over eens dat het Principe Universeel gemoderniseerd moet worden, omdat deze niet meer goed aansluit bij de praktijk. Een voorbeeld hiervan is het huidige gebruik van JavaScript via bijvoorbeeld AngularJS en React t.o.v. de richtlijn dat content en gedrag gescheiden moeten worden aangeboden. Hiervoor zal dan dus doorontwikkeling en beheer voor opgezet moeten worden. Om in lijn te blijven met de EN 301 549 zal deze standaard dan ook moeten worden uitgebreid met richtlijnen voor non-web software.

Ratificatie van het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap

Op 14 juni 2016 is dit VN-verdrag in Nederland in werking getreden. Dit verdrag verplicht lidstaten maatregelen te nemen voor het garanderen van toegankelijke ICT. Dit verdrag geldt algemeen, dus niet alleen voor overheden maar ook voor bedrijven. Het nakomen van dit verdrag is mogelijk door het toepassen van EN 301 549.

Laat je mening horen

Heb je ideeën over bijvoorbeeld de doorontwikkeling van het Principe Universeel? Deel deze dan met ons, bijvoorbeeld via Slack.

Binnenkort volgt er vanuit de Nederlandse overheid een openbare consultatie over de invoering van de nieuwe standaard ter vervanging van de Webrichtlijnen. Iedereen kan hier een reactie op insturen. Houdt de website www.digitoegankelijk.nl in de gaten voor meer informatie.

Reacties

1 Krijn Hoetmer op 25-07-2016 om 14:12 uur:: "Een voorbeeld hiervan is het huidige gebruik van JavaScript via bijvoorbeeld AngularJS en React t.o.v. de richtlijn dat content en gedrag gescheiden moeten worden aangeboden."

Levert het gebruik van bijvoorbeeld Angular of React echt beter (toegankelijk) webspul op? Zijn hier links en bewijzen voor te vinden? En moeten de richtlijnen zich er daarom dus aan aanpassen? Of doen we allemaal net alsof we deze technieken nodig hebben om serieus genomen te worden als vakgebied? Met name qua duurzaamheid heb ik niet het idee dat ze zich al genoeg bewezen hebben, want ik kom nog steeds projecten tegen (ook binnen de overheid) die qua onderhoudbaarheid beter af waren geweest als ze iets ouderwetser (lees: gelaagder) opgebouwd waren. Al is het maar omdat er te weinig mensen te vinden zijn die zich al expert op dit gebied kunnen (of willen) noemen.

Dat recruiters veel werk zien ontstaan rondom deze technieken en ontwikkelaars er dus veel werk door hebben, betekent niet per se dat die technieken goed zijn, maar alleen maar dat ze voor veel werk zorgen, toch? Ik hoor vaker “goed voor onze economie, niet?” dan “goed voor de eindgebruiker, niet?”, wat me zeker de laatste tijd enorm opvalt doordat recruiters er zo nu en dan zo lacherig over doen aan de telefoon. Ik ben alleen bang dat de mensen die in principe de meer inhoudelijke kennis zouden moeten hebben hier net zo hard in meegaan (ook omdat ze zich niet afvragen hoe het anders of beter kan).

Hoeveel (overheids)sites, gebouwd in bijvoorbeeld Knockout, Backbone of Angular 1, zijn beter bruikbaar, beter uitwisselbaar, duurzamer en toegankelijker doordat ze voor die technieken als basislaag gekozen hebben? Hoe makkelijk is het om (nu nog) ontwikkelaars te vinden die expert zijn (geweest) op dat gebied? En hoe vaak worden die projecten helemaal weggegooid en weer helemaal opnieuw opgebouwd, ‘maar dan wél goed’?

Volgens mij wordt er in ons vak veel te weinig gekeken naar bestendigheid. Zonde dus dat de kans groot is dat zelfs de Webrichtlijnen dit los gaan laten.
2 Peter van Grieken op 25-07-2016 om 14:56 uur:: @Krijn:
Het is mogelijk om een website te maken met(bijvoorbeeld) Angular die toegankelijk is. Het is niet mogelijk om een website te maken met Angular die aan de Webrichtlijnen voldoet.

En dat is een probleem. Ik ben helemaal voor duurzaam en toegankelijk gebouwde websites, zéker als het overheidswebsites zijn. Maar het kan niet de bedoeling zijn om met de richtlijnen het gebruik van (populaire) technieken uit te sluiten En dat is wat het Principe Universeel momenteel doet.

Wat mij betreft moet Principe Universeel, het principe dat iets zegt over de technische bouwkwaliteit van de website, er absoluut zijn. Maar dat betekent niet dat het in de praktijk neer moet komen op "Gebruikt React, afgekeurd", daar help je niemand mee. Het is nu eenmaal zo dat Angular, React, etc gebruik worden, het enige wat je bereikt als je alle sites die dat gebruiken per definitie afkeurt, is dat de Webrichtlijnen (of welke naam het ook krijgt) steeds minder serieus genomen gaan worden. En daar schiet niemand iets mee op.

Daarnaast bevat is er in onderdelen van de richtlijnen momenteel overlap met WCAG 2.0, met name op de punten waar de principes meer toegepast zijn (bijvoorbeeld "U.1.3 Kopregelhiërarchie: Sla geen niveaus over in de hiërarchie van kopregels").

Wat mij betreft ziet het Principe Universeel er meer uit als een technologie-onafhankelijk, manifest-achtige lijst met principes die naast WCAG 2.0, 3.0 t/m 20.0 kan blijven bestaan.
3 Jules op 25-07-2016 om 15:33 uur:: @Peter:
Volgens mij kan Angular en Webrichtlijnen wel. Want Bij de technieken en gangbare fouten in U.2.2 http://versie2.webrichtlijnen.nl/documentatie/u.2.2/ staat alleen expliciet beschreven dat zaken als onclick niet mogen. Een voorbeeld van een site die volgens mij volledig zou kunnen voldoen aan Webrichtlijnen 2: https://www.referendumovereenwet.nl/wetten/34495

Of zou je zoiets als {angular.doe-es-wat} ook als event handler moeten zien?

Overigens predik ook nog steeds dat je eerst in de basis een html-site neerzet en deze dan opleuk met allerlei meuk die ook nog eens toegankelijk is..
4 Krijn Hoetmer op 25-07-2016 om 15:35 uur:: "Het is mogelijk om een website te maken met(bijvoorbeeld) Angular die toegankelijk is."

Natuurlijk, wat ~~extra complexiteit~~ ARIA redt ons wel uit de brand. Ik hoor ook steeds meer recruiters er om vragen.

"Het is niet mogelijk om een website te maken met Angular die aan de Webrichtlijnen voldoet."

En waar ligt dat dan aan? Een bug in de Webrichtlijnen of een bug in Angular? Wat mij betreft dat laatste, en voorzover ik weet volgens alle performance richtlijnen ook. Het is niet voor niets (ok, eerder dankzij Google) dat veel populaire frameworks naar “server-side rendering” (bullshit bingo alert) aan het overgaan zijn. Als Angular in eerste instantie voor deze werkwijze gekozen had (zoals Taunus ook deed), was er dan ook iets mis geweest met de Webrichtlijnen?

"Maar het kan niet de bedoeling zijn om met de richtlijnen het gebruik van (populaire) technieken uit te sluiten."

Volgens mij is dat juist een van de bedoelingen geweest. Populaire technieken komen en gaan, maar principes blijven overeind. Er wordt niet meer gesteld dat je alleen HTML4 of XHTML1 mag gebruiken, die tijd zijn we toch allang voorbij? Dit is toch fundamenteel iets anders dan toen?

"Maar dat betekent niet dat het in de praktijk neer moet komen op 'Gebruikt React, afgekeurd', daar help je niemand mee."

Behalve misschien opdrachtgevers die op zoek zijn naar duurzame ontwikkeling, en die hiermee iets in handen hebben. Nogmaals; het gaat toch om meer dan alleen toegankelijkheid?

"Wat mij betreft ziet het Principe Universeel er meer uit als een technologie-onafhankelijk, manifest-achtige lijst met principes [...]"

Wat mij betreft ook.
5 Jules op 25-07-2016 om 15:41 uur:: Principe Universeel zou wat mij betreft moeten blijven bestaan en dat gaat ook heel makkelijk. Er mag een grondige review op komen. Een paar dingen kunnen weg en er moeten een paar regels worden toegevoegd. En dan een zware verplichting voor die (overheids)websites die zijn bedoeld voor alle mensen in Nederland; ik denk dan aan de belastingdienst, mijnOverheid, NS en andere OV-maatschappijen...
6 Krijn Hoetmer op 25-07-2016 om 15:44 uur:: @Jules: bij die site breekt m'n back button volledig, als ik vanuit het overzicht, pagina 3, naar een detailpagina ga en weer terug wil. Iets wat na 2 minuten klikken al opvalt en irritant is. “Mail de Kiesraad” levert een 404 op. Los van de onderliggende techniek; hoe kan dit ooit wel aan de Webrichtlijnen voldoen?
7 Baris Wanschers op 25-07-2016 om 16:02 uur:: Binnen ons bedrijf LimoenGroen proberen we websites out-of-the-box duurzaam én toegankelijk te bouwen. Bovengenoemde discussie is dan ook enorm interessant en één van de voornaamste redenen dat we nog niets doen met Angular en React. Want; het moet ook goed werken zonder Javascript en we bouwen willen gelaagd bouwen.

Echter, ook in de Drupal community (wij realiseren enkel Drupal websites) is een sterke koers gaande richting headless websites, waarbij het CMS los staat van de layout (lees: Drupal levert de data middels een webservice, een JS framework zoals Angular realiseert de front-end). Met het gegeven dat veel bedrijven toch elke 2-3 jaar een nieuwe site willen is die headless stroming zo gek nog niet. Het wordt daarmee immers mogelijk om, bij een nieuwe versie van de website, het CMS en de daarbij behorende webservices ongemoeid te laten en enkel de front-end te vervangen.

Dit geeft een andere dimensie aan duurzame websites. Waarbij wij nu de focus leggen op het bouwen van eenvoudig te onderhouden websites, kan in de toekomst veel meer de focus liggen op eenvoudig te vervangen front-ends.

Ik sluit me aan bij Jules; Principe Universeel moet blijven bestaan, maar een grondige review en het doorvoeren van enkele wijzigingen is wenselijk. Ik heb wel moeite met "een zware verplichting voor die (overheids)websites die zijn bedoeld voor alle mensen in Nederland". Dit is een schemergebied; hoe maken we dit toetsbaar? Alle websites waar elke burger met DigiD moet authenticeren? Alle websites waar burgers overheidszaken op moeten regelen?
8 Krijn Hoetmer op 25-07-2016 om 16:22 uur:: @Baris: Hopelijk stappen jullie niet te snel af van HTML gewoon als view van die 'data' zien! JSON en een JS framework als extra tussenstap inschakelen lijkt toch altijd complexer (en langzamer) dan nodig, los van om de hoeveel jaar de templates veranderen.
9 Peter van Grieken op 25-07-2016 om 17:17 uur:: @Jules @Krijn:
Een attribuut als ng-click, ng-submit of ng-repeat staat voor mij gelijk aan logica of gedrag in de markup. Formeel gezien is het inderdaad geen onclick, maar het is een andere naam voor hetzelfde principe.

Vanuit het idee van scheiding van content en gedrag in Principe Universeel is het in ieder geval niet toegestaan. Waar ik op zich achter sta.

Helaas is de praktijk anders, Angular wordt nu eenmaal gebruikt, net zoals React en volgend jaar weer een ander framework/library. En het jaar daarna wéér een andere. De enige constante die ik in de afgelopen jaren heb gezien, is helaas dat de scheiding van de lagen in de frontend stack meer door elkaar zijn gaan lopen. En dat zal niet zomaar veranderen verwacht ik. Hoe graag ik dat ook zo willen.

Hoewel ik dus volledig achter de principes op zich sta, is het m.i. niet wenselijk als (semi)overheidswebsites een ander pad inslaan dan de rest van de markt vanwege Principe Universeel. Dat is een onrealistische en onhoudbare situatie.

Daar moet een nieuwe formulering van die principes aan bijdragen.
10 Krijn Hoetmer op 25-07-2016 om 17:23 uur:: "De enige constante die ik in de afgelopen jaren heb gezien, is helaas dat de scheiding van de lagen in de frontend stack meer door elkaar zijn gaan lopen."

Zijn sites daardoor beter bruikbaar, beter uitwisselbaar, duurzamer en toegankelijker geworden? Dat is dus de vraag die we moeten stellen. Als het antwoord daarop Ja is, laten we de Webrichtlijnen aanpakken. Als het antwoord Nee is, laten we ons vakgebied aanpakken.
11 Peter van Grieken op 25-07-2016 om 17:26 uur:: Inderdaad, ik denk dat het antwoord "nee" is. Maar de vervolgvraag die we moeten stellen is hoe Principe Universeel daar binnen die ontwikkelingen iets aan kan veranderen.

Gelukkig zijn we bij Fronteers met een flink aantal intelligente mensen die daar een zinnige bijdragen aan kunnen leveren. Het is namelijk te belangrijk om het over te laten aan mensen zonder kennis van de techniek.
12 Krijn Hoetmer op 25-07-2016 om 17:31 uur:: Laten we het probleem dan niet bij de Webrichtlijnen neerleggen, maar bij onszelf houden. De vervolgvraag is hoe wij ontwikkelaars hier iets in kunnen veranderen, niet hoe de Webrichtlijnen zo geformuleerd kunnen worden dat we maar aan mogen klooien.
13 Peter van Grieken op 25-07-2016 om 17:37 uur:: Prima! Ik wacht rustig af tot je "onszelf" kunt definiëren ;-)
14 Krijn Hoetmer op 25-07-2016 om 17:44 uur:: Onszelf; de mensen die hun brood verdienen met HTML, CSS en JS en weten dat JS-* niet per se het antwoord hoeft te zijn op iedere vraag.
15 Wim van Iersel op 25-07-2016 om 20:08 uur:: Ik sluit me aan bij Krijn en Jules.

Graag had ik het principe Universeel terug gezien in de Europese regelgeving. Naar mijn idee zit het probleem niet zozeer in de regels (Webrichtlijnen) maar in de gedrag (frameworks) en het voorstel om dan de Webrichtlijnen maar aan te passen doet me een beetje denken aan hoe wij handhaven hier in Nederland. Als het niet lukt om het gedrag aan te passen dan passen we de regeltjes maar weer aan en is het probleem ook opgelost. Als het mogelijk is om een toegankelijke website te bouwen met Javascript erin dan moet het toch ook mogelijk zijn om een Javascript framework te bouwen dat toegankelijk is?
16 Jules op 17-08-2016 om 18:08 uur:: Het advies is nu om Principe Universeel en EN 301 549/WCAG 2.0 los van elkaar te trekken en afzonderlijk op de lijst met standaarden te plaatsen. Op welke wijze en met welke status? Stuur je ideeën naar het Bureau Forum Standaardisatie.

https://www.forumstandaardisatie.nl/thema/openbare-consultatie#paragraaf-3